Chú ý: Tư liệu nầy là lưu hành nội bộ.; Note: This material is for internal circulation.; Linh mục: Alexandre De Rhodes (Cha Đắc-Lộ); Priest: Alexandre De Rhodes (Father Dac-Lo); Người khai sinh: chữ quốc ngữ Việt Nam ! The person who gave birth: Vietnamese national language!; - Sr. Jean Berchmans Minh Nguyệt
1. Nhà Truyền Giáo Gương Mẫu của thế kỷ 17; Exemplary Missionary of the 17th Century
Theo một số sử liệu, Linh mục: Alexandre de Rhodes - Giáo sĩ Đắc-Lộ - sinh năm 1591.; According to some historical records, Priest: Alexandre de Rhodes - Rabbi Dak Lo - was born in 1591. ; Một số sử liệu khác ghi năm 1593.; Some other historical records date 1593.; Linh mục: Alexandre de Rhodes chào đời tại Avignon, miền Nam nước Pháp.; Priest: Alexandre de Rhodes was born in Avignon, in the south of France.; Alexandre gia nhập Tập Viện dòng Tên: tại Roma vào thời kỳ công cuộc truyền giáo, cho các dân tộc đang trên đà phát triển rất mạnh.; Alexander joined the Jesuits' novitiate: in Rome during the period of the missionary work, for the peoples that were on the verge of great development.; Tuy nhiên, cùng với đà tiến này, Giáo Hội Công Giáo cũng gặp sức kháng cự vũ bão, của chính quyền các dân tộc được rao giảng Tin Mừng.; However, along with this momentum, the Catholic Church also encountered stormy resistance, from the governments of the peoples to be evangelized.; Vì thế, bên cạnh nhiệt tâm truyền giáo, còn phải kể ước muốn đổ máu đào, minh chứng cho Đức Chúa GIÊSU KITÔ của các vị thừa sai: tiên khởi.; Therefore, in addition to missionary zeal, there is also the desire to shed blood, which proves to Jesus Christ of the missionaries: first.
Trong bối cảnh đó, Cha Alexandre de Rhodes đã xin và được Bề Trên chỉ định, đi truyền giáo tại Nhật Bản.; In that context, Father Alexandre de Rhodes asked and was appointed by his superior to go on a mission in Japan.
Ngày 4-4-1619, Cha lên đường với số tuổi 26, cùng với kiến thức khá sâu rộng về thiên văn học và toán học.; On April 4, 1619, Father set out at the age of 26, with quite extensive knowledge of astronomy and mathematics.
Cha Alexandre có thân hình cường tráng, biểu lộ sức khoẻ dồi dào và tính tình vui vẻ.; Father Alexandre had a strong body, displaying abundant health and a cheerful disposition.; Nơi Cha, nổi bật đức tính lạc quan, luôn nhìn khía cạnh tích cực của vấn đề.; In Father, the virtue of optimism stands out, always looking at the positive side of things.; Cha thích nghi nhanh chóng với mọi môi trường sống.; Father adapts quickly to any environment.; Cha cũng giản dị tự nhiên trong giao tế với người khác.; Father adapts quickly to any environment.; Ngoài ra, Cha có tinh thần linh động, trí nhớ dẻo dai và tâm hồn bao dung.; In addition, Father has a flexible spirit, a resilient memory and a tolerant heart.; Nhất là, Cha có tấm lòng nhiệt thành, không bao giờ lùi bước trước khó khăn hoặc gian nguy.; Especially, Father has a fervent heart, never backing down in the face of difficulty or danger.
Ngay từ xuân trẻ, Cha Alexandre biết quên mình để đi đến với người khác và dễ dàng chấp nhận người khác.; Right from his youth, Father Alexandre knew how to forget himself to reach out to others and easily accept others.; Với tất cả đức tính cao quý ấy, Cha Alexandre de Rhodes trở thành nhà truyền giáo gương mẫu.; With all these noble qualities, Father Alexandre de Rhodes became an exemplary missionary.; Và là một trong những vị thừa sai vĩ đại nhất của lịch sử Giáo Hội Công Giáo.; And one of the greatest missionaries in the history of the Catholic Church.
Nhờ ông ấy, mà thế giới Tây phương thời đó đã hiểu rằng, không phải cái nghèo đói hoặc kém văn minh của các dân tộc Châu Á lôi kéo sự chú ý của các vị thừa sai !; Thanks to him, the Western world at that time understood that it was not the poverty or uncivilization of the Asian peoples that attracted the missionaries' attention!; Thay vào đó, chính nét đẹp cao quý tinh thần của các dân tộc Á Châu đã thu hút và khơi động nhiệt tâm tông đồ của các nhà truyền giáo...; Instead, it was the noble spiritual beauty of the Asian peoples that attracted and aroused the apostolic zeal of the missionaries...
Trước tiên, Linh mục: Alexandre de Rhodes cập bến tại Goa, đợi chờ cơ hội thuận tiện đặt chân lên đất Nhật Bản.; First, Priest: Alexandre de Rhodes docked in Goa, waiting for a convenient opportunity to set foot on Japanese soil.; Nhưng tình hình bách hại Kitô-Giáo dữ dội tại đây, khiến các Bề Trên buộc lòng chỉ định Cha đi Trung Quốc.; But the situation of persecution of Christians was so intense here that the Superiors were forced to appoint Me to China.; Linh mục đã lên tàu đi Macao.; The priest got on the train to Macao.; Nơi ngưỡng cửa Trung Quốc, Cha ghi lại nhận xét:; On the doorstep of China, Father recorded the following remarks:
___ Sáu năm truyền giáo tại Goa và tại Macao, tuy hơi ngắn ngủi, cũng đủ giúp Cha Alexandre de Rhodes có cái nhìn độc đáo và đúng đắn nhất của vị thừa sai vào thế kỷ XVII.; Six years of mission in Goa and in Macao, though a bit short, were enough to help Father Alexandre de Rhodes have the most original and correct view of a missionary in the seventeenth century.; Cha viết:; Father wrote:
Chúng ta thường tỏ ra quý chuộng những người ngoại giáo.; We often show appreciation for pagans.; Nhưng khi họ trở thành Kitô-hữu, chúng ta không đoái hoài đến họ nữa.; But when they become Christians, we don't care about them anymore.; Thậm chí còn bắt người theo Đạo phải từ bỏ y phục địa phương.; They even forced Taoists to give up their local clothes.; Chúng ta đâu biết rằng, đây là đòi buộc quá khắt khe, mà ngay cả THIÊN CHÚA, Ngài cũng không đòi buộc!; We do not know that, this is too strict a requirement, but even GOD, He does not require it!; Chúng ta ngăn cản người ngoại giáo, không cho họ cơ hội dễ dàng gia nhập Giáo Hội Công Giáo.; We prevent pagans from giving them the opportunity to easily join the Catholic Church.; Riêng tôi, tôi cực lực phản đối những ai muốn bắt buộc người đàn ông Trung Hoa, khi theo Đạo, phải cắt bỏ mái tóc dài họ vẫn để, y như các phụ nữ trong xứ.; Personally, I strongly oppose those who want to force Chinese men, when following the Tao, to cut off their long hair, just like the women in the country.; Hành động như thế, chúng ta gây thêm khó khăn cho các nam tín hữu Trung Hoa, một khi theo Đạo Công Giáo.; By acting like this, we make it more difficult for Chinese male believers, once they become Catholic.; Không còn tự do đi lại trong xứ sở, hoặc tìm được dễ dàng công ăn việc làm.; No more freedom to move around the country, or to find work easily.; Phần tôi, tôi xin giải thích rằng, điều kiện để trở thành Kitô-hữu là phải từ bỏ lầm lạc, chứ không phải cắt bỏ tóc dài.; As for me, I would like to explain that the condition for becoming a Christian is to give up error, not to cut off long hair.
____ Suy tư của Cha Alexandre de Rhodes làm nổi bật ý tưởng và phương pháp tuyệt diệu của một vị thừa sai khôn ngoan.; The reflection of Father Alexandre de Rhodes highlights the wonderful ideas and methods of a wise missionary.; Biết phân biệt: đâu là yêu cầu chính đáng của Phúc Âm và đâu chỉ là lợi ích riêng tư của Âu Châu.; Know the distinction: what is the legitimate claim of the Gospel and what is only the private interest of Europe.; Nhưng phải đợi mãi đến 40 năm sau, 1659, nghĩa là một năm, trước khi từ trần.; But had to wait until 40 years later, 1659, that is, a year, before he died.; Cha Alexandre mới trông thấy phương pháp truyền giáo của mình được Tòa Thánh chính thức công nhận. ; Father Alexander recently saw his missionary method officially recognized by the Holy See.; Trong văn thư tiên khởi, gửi các Giám Mục của Hội Thừa Sai Paris, Bộ Truyền Giáo Các Dân Tộc viết:; In the initial letter, "to the Bishops" of the Missionaries of Paris, the Congregation for the Evangelization of Peoples writes:
____ Đừng mất công thuyết phục các dân tộc Á Châu phải từ bỏ các lễ nghi và tập tục của họ.; Do not waste your time persuading the peoples of Asia to give up their rites and customs.; Không gì ngu xuẩn cho bằng, muốn biến đổi người Trung Hoa thành người của một quốc gia Châu Âu nào đó!; There's nothing more stupid than wanting to transform the Chinese into a European!; Đừng tìm cách đưa các tập tục của chúng ta vào xứ sở của họ, nhưng chỉ đưa vào đó Đức Tin.; Don't try to bring our customs into their country, but just bring in the Faith.; Đức Tin không hề xua trừ cũng không làm tổn thương các nghi lễ cùng các tập tục, miễn là các tập tục và nghi lễ này không quá xấu xa.; Faith neither banishes nor injures rites and customs, as long as they are not too evil.
2. Cha ALEXANDRE DE RHODES - Giáo sĩ: Đắc-Lộ - Thừa sai tại Việt Nam.; Father ALEXANDRE DE RHODES - Missionary: Dak-Lo - Missionary in Vietnam.
Sau 6 năm giảng đạo tại Goa và Macao, vì thời cuộc biến chuyển, Bề Trên lại chỉ định Cha Alexandre de Rhodes đi Việt Nam.; After 6 years of preaching in Goa and Macao, because of the changing times, the Superior again appointed Father Alexandre de Rhodes to go to Vietnam.
Đầu năm 1625, Cha Alexandre cùng với 4 Linh Mục dòng Tên và một tín hữu Nhật-Bản, cập bến Hội-An, gần Đà-Nẵng.; In early 1625, Father Alexandre, along with four Jesuit priests and a Japanese believer, arrived at Hoi An, near Da Nang.; Cha bắt đầu học tiếng Việt và chọn tên Việt là Đắc-Lộ.; Father started learning Vietnamese and chose the Vietnamese name Dac-Lo.; Thầy dạy tiếng Việt cho Cha là một thiếu niên trạc tuổi 10-12.; The Vietnamese teacher for Father is a teenager aged 10-12.; Đây là một cậu bé thông minh.; This is a smart boy.; Cha Đắc-Lộ vô cùng mộ mến khi nói về vị thầy tí hon:; Father Dac Lo was very fond of him when he talked about the tiny teacher:
___ Chỉ trong vòng 3 tuần lễ, chú bé đã dạy tôi học biết tất cả các cung giọng khác nhau của tiếng Việt và cách thức phát âm của từng chữ.; In just 3 weeks, he taught me all the different tones of Vietnamese and how to pronounce each word.; Cậu không hề có kiến thức gì về ngôn ngữ Châu Âu, thế mà, cũng trong vòng 3 tuần lễ này, cậu có thể hiểu tất cả những gì tôi muốn diễn tả và muốn nói với cậu.; He had no knowledge of European languages, and yet, within these three weeks, he was able to understand everything I wanted to express and say to him.; Đồng thời, cậu học đọc học viết tiếng La-tinh và có thể giúp lễ.; At the same time, he learned to read and write Latin and was able to serve as an altar server.; Tôi hết sức ngạc nhiên trước trí khôn minh mẫn và trí nhớ dẻo dai của cậu bé.; I was amazed at the boy's sharp mind and tenacious memory.; Sau đó, cậu trở thành Thầy Giảng giúp việc các Cha Thừa Sai.; Later, he became a Teacher to assist the Missionary Fathers.; Và là dụng cụ tông đồ hữu hiệu, trong việc loan báo Tin Mừng nơi quê hương Việt Nam thân yêu của Thầy, và nơi vương quốc Lào láng giềng.; And it is an effective apostolic instrument in proclaiming the Gospel in my beloved homeland Vietnam, and in the neighboring kingdom of Laos.
Từ đó, Việt Nam trở thành quê hương thứ hai của Cha Alexandre de Rhodes, tức giáo sĩ Đắc-Lộ.; Since then, Vietnam has become the second home of Father Alexandre de Rhodes, the missionary Dak Lo.; Tuy nhiên, duyên nợ của Cha đối với quê hương Việt-Nam, không xuôi chảy và vẹn toàn.; However, Father's predestined relationship with his homeland, Vietnam, is not smooth and complete.; Cuộc đời truyền giáo thật bấp bênh và vô cùng trôi nổi.; Missionary life is precarious and extremely fluid.; Trong vòng 20 năm, Cha bị trục xuất đến 6 lần.; Within 20 years, Father was expelled 6 times.; Nhưng sau cả 6 lần ấy, Cha đều tìm cách trở lại Việt Nam khi cơ hội cho phép.; But after all six of those times, Father tried to return to Vietnam when the opportunity allowed.; Sau này, khi vĩnh viễn từ biệt Việt Nam, Cha đau đớn thú nhận: "Trái tim tôi vẫn còn ở lại nơi đó!"; Later, when he said goodbye to Vietnam forever, Father painfully confessed: "My heart is still there!"
Chính tình yêu đặc biệt Cha dành cho Việt Nam giải thích cho sự thành công của Cha, trong lãnh vực truyền đạo cũng như trong lãnh vực ngôn ngữ, văn hóa.; It is Father's special love for Vietnam that explains his success in the field of evangelism as well as in the field of language and culture.
Thời gian Cha Đắc-Lộ giảng đạo tại Việt Nam cũng là thời kỳ các Cha Thừa Sai dòng Tên hoạt động rất hăng say và hữu hiệu.; The time when Father Dac-Lo preached in Vietnam was also the period when Jesuit Missionaries were very active and effective.; Riêng Cha Đắc-Lộ, Cha truyền đạo từ Nam ra Bắc.; As for Father Dac Lo, he preached from the South to the North.; Cha kể lại công cuộc truyền giáo tại Bắc phần Việt Nam:; Father recounts the missionary work in the North of Vietnam:
Nhưng rồi, Cha Đắc-Lộ không được ở mãi nơi quê hương Việt Nam Cha hằng yêu mến.; But then, Father Dac Lo can't stay forever in the Vietnamese homeland he always loves.; Năm 1645, Cha đã bị Chúa Nguyễn vĩnh viễn trục xuất khỏi Việt Nam.; Father was permanently banished from Vietnam by Lord Nguyen.
Khi trở lại Âu Châu, Cha Đắc-Lộ vận dụng mọi khả năng hiểu biết về công cuộc rao giảng Đức Tin tại Á Châu.; When he returned to Europe, Father Dac Lo used all his knowledge about the work of preaching the Faith in Asia.; Đã xin Giáo Hội Tòa Thánh Vatican gửi các Giám-Mục truyền giáo đến Á Châu, để các ngài có thể truyền chức: Linh Mục cho các thầy giảng bản xứ.; Asked the Vatican Church to send missionary bishops to Asia, so that they can ordain: Priests for indigenous teachers.; Có thể trong thời kỳ này, những bài giảng thuyết hùng hồn của Cha Đắc-Lộ nơi đất Pháp đã gây chấn động mạnh trong tâm hồn các tín hữu Công Giáo Pháp và đã gợi hứng cho việc thành lập Hội Thừa Sai Paris.; It is possible that during this period, Father Dak Lo's eloquent sermons in France caused a strong shock in the hearts of French Catholics and inspired the establishment of the Paris Missions Society.
3. Linh mục ALEXANDRE DE RHODES - Giáo sĩ "Đắc-Lộ"- Khai sinh chữ quốc ngữ Việt nam. ; Priest ALEXANDRE DE RHODES - Missionary "Dac-Lo" - Birth of the Vietnamese national language: Năm 1651, chữ Quốc Ngữ do Cha Alexandre de Rhodes (giáo sĩ Đắc-Lộ) cưu mang, chính thức ra đời tại nhà in Vatican.; In 1651, the script Quoc Ngu, conceived by Father Alexandre de Rhodes (the missionary Dak Lo), was officially born at the Vatican printing house.; Đó là cuốn tự điển: Việt ngữ-Bồ đào nha-Latinh.; It's a dictionary: Vietnamese-Portuguese-Latin.; Nhân dịp cử hành 300 năm ngày qua đời của Cha Đắc-Lộ, nguyệt san MISSI.; On the occasion of the 300th anniversary of Father Dac Lo's death, the monthly MISSI.; (Magazine d'Information Spirituelle et de Solidarité Internationale) tạp chí do các Cha Dòng Tên người Pháp điều khiển.; magazine run by French Jesuits.; Dành trọn số tháng 5 năm 1961 để tưởng niệm và ghi nhớ Cha Đắc-Lộ.; Dedicate the entire May 1961 issue to the memory and remembrance of Father Dac-Lo.; Nhà truyền giáo vĩ đại của Giáo Hội Công Giáo Hoàn Vũ nói chung và của Giáo Hội Công Giáo Việt Nam nói riêng.; Great missionary of the Universal Catholic Church in general and of the Vietnamese Catholic Church in particular.; Cha Đắc-Lộ qua đời ngày 5-11-1660, tại thành phố Ispahan, bên Ba-Tư, tức là sau 15 năm chính thức bị trục xuất khỏi Việt Nam.; Father Dac Lo died on November 5, 1660, in the city of Ispahan, in Persia, that is, after 15 years of being officially expelled from Vietnam.
____ Nguyệt san MISSI nói về công trình khai sinh chữ quốc ngữ với tựa đề: ”Khi cho Việt-Nam các mẫu tự La-tinh, Cha Alexandre de Rhodes đưa Việt-Nam đi trước đến 3 thế kỷ”.; Monthly MISSI talks about the birth of the national language script with the title: "When giving Vietnam the Latin letters, Father Alexandre de Rhodes brought Vietnam three centuries ahead".
Tiếp đến, tờ MISSI viết:
____ Khi chính thức xác định mẫu tự, bằng cách cho ra đời tại Roma nơi nhà in Vatican.; When officially identifying the alphabet, by being born in Rome at the Vatican printing house.; Quyển tự điển đầu tiên và các sách đầu tiên bằng chữ quốc ngữ, Cha Alexandre de Rhodes đã giải phóng nước Việt Nam...; The first dictionary and the first books in the Vietnamese script, Father Alexandre de Rhodes liberated Vietnam...; Thật vậy, giống như Nhật-Bản và Triều-Tiên, người Việt-Nam luôn luôn sử dụng chữ viết của người Tàu và bị nô lệ vì chữ viết này.; Indeed, like Japan and Korea, the Vietnamese have always used the Chinese script and were enslaved by it.; Chỉ mới cách đây không lâu, người Triều-Tiên mới chế biến ra chữ viết riêng của họ.; Only not so long ago, the Koreans invented their own script.; Còn người Nhật thì, sau nhiều lần thử nghiệm, phải bó tay và đành trở về với lối viết tượng hình biểu ý của người Tàu.; As for the Japanese, after many trials, they had to give up and had to return to the Chinese symbolic hieroglyphic writing style. (Riêng học trò nầy, đã từng cầm trên tay quyển sách "Tự học tiếng Nhật", mà phiên-âm là bằng chữ cái La-tinh...; This particular student, once held in his hand the book "Self-studying Japanese", which is transliterated in Latin letters...; Quyển sách ấy đã bị "thất thoát" sau 1975.; That book was "lost" after 1975.)
