BỆNH HỌC: Thần Kinh Tọa Đau; Sciatica - Sciatique
a. Đã dùng thuốc trị khớp của Đông Y Cổ Truyền: Chưng cách thủy đậu đen bỏ trong trái dừa sim, và 1 tháng chỉ cần dùng 1 trái. => Bấm huyệt vị Công Tôn (chức năng Tông khí: nạp "tân dịch", tức chất nhờn vào các cơ và khớp của toàn thân)
b. Nhớ phân biệt hai huyệt vị TRÚC TÂN (nằm dưới mé bắp thịt....y học Nhật: giải độc toàn thân và nó có trong ÁN PHÁP trị XƠ GAN (Ung thư gan) và LÃI CÂU nằm trên xương (trị liệt dương: hay bấm nó cho "nó" phồng to và dài ra, thay vì dùng thuốc...và khi nó bị "ngứa" Can-Gan hư) => Xem hình, kẻo nhầm chỗ? (Có lẽ ban biên soạn Tự Điển Tra Cứu ĐÔNG Y DƯỢC, dùng chung 1 hình cho 2 huyệt?):( Để giúp cho gan thải độc có trong máu, chúng ta nên thường xuyên, bấm giải hai huyệt vị: TÚC TAM LÝ và TRÚC TÂN cùng một lúc, bấm cả hai chân.
*&*
___ Nhớ lại chuyện xưa, có lẽ trên 30 năm, một thời "xách hộp kim" châm cứu chạy rông một cách "bất đắc dĩ" (Vì lỡ tay: bấm huyệt và mua kim châm bệnh nhân bệnh viện chạy (trả bệnh về nhà chờ chết) ; ( Thật là "vô phước" quá, nạn của ngươì mình hứng chịu (giảm thọ là cái chắc") : ngươì âý sống, tiếng đồn lan tỏa như vết dầu loan nhanh.
___ Bệnh nhân bị viêm sưng gối, châm cứu theo Án Pháp của DƯƠNG THỊ, trong CHÂM CỨU ĐẠI THÀNH (tập 1). Sau 1 lần châm, bệnh nhân, bỏ gậy, mặt vui mừng. Nay đến lượt mình lại bị. Hiệu ứng (bên chân đau), chảy mồ hôi nách, tức đã giải nhiệt (phát hãn) cho đường kinh Đởm (mật). Gối hết căng cơ và nhức mỏi. Nhưng sau khi bấm huyệt vị TUYỆT CỐT, bên chân trái không đau. Thì hiệu ứng, xảy ra là huyệt vị CÔNG TÔN ngứa, bấm vào nhức chút, tức là A-thị-huyệt "nó đây rồi" (mạch XUNG trong kỳ kinh bát mạch) một trong tám huyệt vị dụng BÁT PHÁP (chữa nhanh cấp tốc). Trong khí có vinh khí, vệ khí và tông khí.
___ Tông khí có tác dụng đưa "tân dịch" nạp vào cơ và khớp, gọi là "bơm trơn"(Y học thuật ngữ, không giống từ vựng dùng cho việc "chạy việc, đưa hối lộ"). Việc nầy, gọi là "hiệu ứng" tất yếu, của việc "bấm huyệt giải mỏi căng cơ năng", chưa bị nặng để gọi là Viêm Khớp Gối. Nhưng nếu không "hóa giải" kịp thời...có ngày bị "Hạc tất phong": gối sẽ sưng to.
___ Hình minh họa: tham khảo mạch XUNG.
___ Tham khảo Công Tôn huyệt vị: tâm phiền muộn, gọi là "nỗi buồn vô duyên cớ"...không biết vì sao tôi buồn. (chứng nầy có trong khoa Tâm Thần và giải huyệt là CƯU VĨ...Tim đau mà nguyên nhân là do cái "dạ dày" phát sinh.)
CÔNG TÔN: chữa trị chứng "gan bàn chân nóng"...gọi là gì theo Hán-nôm (quên?) Lõa tất phong? Người bị bệnh "cước khí", ngủ gác chân lên gôí: lâu lâu bị "giựt" như kiến cắn và phong bắt đâù dẫn chạy: do thấp + Phong => sinh nhiệt, nhiệt bị "hàn" kết lại thành ra "đau và nhức"...Mới bị thì da lòng bàn chân bị mỏng. Bị lâu năm như mình bị thì nó dày: chứng cháy da bàn chân theo y học (bình dân gọi là da bị chai). Và nguyên nhân có thể trong máu "bị nhiễm độc chì" (vụ Doctor Thanh: mình uống 1 lố= 10 chai)...Vâỵ là hóa giải : TRÚC TÂN + TÚC TAM LÝ = GIẢI ĐỘC TOÀN THÂN, có trong máu.
___ Thuốc uống "giải độc chì": giả củ hành, chế rươụ vào uống, và nhớ uống...nhiều lần (cho đến khi hóa giải chì trong máu) Nghĩa là người già bị bệnh Lú lẫn (Alzeimer) Đông y gọi là "si ngai" có nhiễm nhôm: lên não bộ, cũng có thể hóa giải như trên!
___ Chúng ta phải hiểu rằng: "nơi đau xuất lộ ra" thì thuật ngữ Y Học Châm Cứu gọi nó là "A Thị Huyệt" (Theo căn nghĩa "A, nó đây rồi!"...bấm vào nó mà chữa trị.)
___ Bấm huyệt là gì? Là áp lực vào vị trí huyệt, do vậy: việc ngồi tọa thiền tức là đã "bấm giải huyệt vị": THỪA PHÒ (hay còn gọi là Thừa Phù, nó dưới mông, nơi xương chậu & mông tiếp giáp nhau). Tức là tọa thiền là đã, đang, và sẽ trị bệnh "thần kinh tọa"; Vậy, cần tra cứu thêm...; LINK: Phản hồi => 1 phút
(Trích dẫn từ đĩa CD: Tự điển tra cứu ĐÔNG Y DƯỢC)
ĐẠI CƯƠNG
 |
| Thừa Phò (Phù) trị Thần Kinh Tọa |
__ Dây thần kinh hông đau là một hội chứng đau dọc theo dây thần kinh hông (đường vận hành ở chân và eo lưng của đường kinh Bàng quang, Đởm và Vị), do nhiều nguyên nhân cơ năng hoặc thực thể ở bản thân dây thần kinh hoặc rễ thần kinh.
- Đời nhà Tấn (286) Hoàng Phủ Mật trong sách Giáp Ất Kinh đã mô tả về chứng đau TK hông như sau: “Yêu hiếp thống dẫn thống cập bể cân” (từ lưng, hông sườn đau lan xuống gân vùng háng).
- Đời nhà Minh, phú Tịch Hoàng trong sách Châm Cứu Đại Thành (1601) ghi: “Trung yêu thống, cước loạn cấp…” (Đau eo lưng đến vùng huyệt Ủy trung chân sau, chân co rút).
- Năm 1764, Sigwald và Dereux là hai người đầu tiên mô tả hội chứng đau dây thần kinh hông do thoái vị đĩa đệm vùng thắt lưng.
- Năm 1911, Goldwait J. E, Middleton và Teacher tách chứng đau dây thần kinh hông do thoái vị đĩa đệm thành một loại riêng.
- Năm 1914, Lasègue C.E, Brissand E, Déjerine J J chứng minh đau dây thần kinh hông là bệnh đau ở rễ chứ không phải đau ở dây.
- Từ 1939 có hàng loạt công trình nghiên cứu về dây thần kinh hông của Glorieux (1937), Bergonignan và Gaillen (1939).
- Từ năm 1940, sau thông báo của Mixter và Barr, các nhà phẫu thuật chỉnh hình khi mổ các trường hợp đau dây thần kinh hông (trước đây cho là thấp khớp) đều thấy có thoái vị đĩa đệm.
- Sách Giáp Ất Kinh (năm 286) gọi là Yêu Liệt Thống (Hoàn khiêu trị yêu liệt thống, bất đắc chuyển trắc – Huyệt Hoàn khiêu trị chứng lưng đau yếu, hông sườn không xoay trở được), Yêu cước thống, Yêu hiếp thống.
- Thoái cổ phong (Hoàn khiêu năng trị Thoái cổ phong) [Biển Thước Thần Ứng Châm Cứu Ngọc Long Kinh] (đời nhà Nguyên 1311).
- Yêu cước đông thống (Châm Cứu Đại Thành).
- Yêu thống (Phú Tịch Hoàng).
- Yêu liệt thống (Thập Tứ Kinh Phát Huy).
- Yêu thoái thống, Yêu cước thống, Toạ đồn phong, Toạ điến phong, Bệ cốt thống (Bịnh Nguyên Từ điển).
- Sách Châm Cứu Học Thượng Hải gọi là Toạ Cốt Thần Kinh Thống.
- Sách Tân Biên Trung Y Học Khái Yếu ghi là Toạ đồn (Điến) phong.
- Đa số các sách cổ đều xếp loại này vào chứng Tý.
- Dân gian thường phổ biến tên gọi Thần kinh toạ đau.
PHÂN LOẠI
Theo Y Học Hiện Đại- Sách Bách Khoa Thư Bệnh Học chia làm hai loại:
- Loại mắc phải: Trượt đốt sống, thoái hoá các khớp nhỏ cột sống, u xương sống.
- Loại bẩm sinh: Hẹp ống sống thắt lưng, cùng hoá thắt lưng V. Theo Y Học Cổ Truyền Sách Châm Cứu Học Thượng Hải chia làm 3 loại:
- Loại nguyên phát: ở chính dây TK hông phát bệnh.
- Loại thứ phát: do các tổ chức lân cận bị bệnh như đĩa sụn, xương sống lệch ra, viêm khớp xương sống.
- Loại phản xạ tính: do ngoại thương sưng lên kích thích truyền nhập vào trung khu, gây ra phản xạ đau nhức ở dây thần kinh hông.
NGUYÊN NHÂN
Theo Y Học Hiện Đại- Theo sách Bách Khoa Thư Bệnh Học:
Do Thoái vị đĩa đệm (60 – 90%, theo nhiều tác giả, 75% theo Castagne B, 60 – 80% theo V. Fattarusse – O. Rittes, 50% theo bệnh viện Thiên Tân (TQ) và bệnh viện Giao thông Thạch gia (TQ). Đĩa đệm bình thường nhờ có tính đàn hồi, vì vậy có nhiệm vụ như bộ giảm xóc, bảo vệ cho cột sống khi bị chấn thương (ngã dồn cột sống, khiêng vác nặng…). Nơi người trên 35 tuổi, đĩa đệm thường không còn mềm mại, nhân bên trong có thể bị khô, vòng sợi sụn bên ngoài bị xơ hoá hoặc đóng vôi. Nếu các đốt sống có một áp lực mạnh vào đĩa đệm (ngã ngồi, vác nặng…) có thể làm rách các vòng sợi sụn và nhân bị đẩy ra ngoài, chui vào ống sống gây đau do chèn ép của rễ dây thần kinh hông, gây phù nề do chèn ép vào mạch máu…Đau dây thần kinh hông xuất hiện khi các rễ bị chèn ép, nếu rễ trước bị chèn ép thì ngoài đau dây thần kinh hông còn có liệt. Đĩa sống thường bị tổn thương nhất là đĩa sống thắt lưng thứ V (giữa thắt lưng V và xương cùng I), hiếm khi gặp ở thắt lưng IV hoặc III. Rễ thường bị tổn thương nhất là rễ ngay dưới đĩa bị tổn thương.
Huyệt ÂN MÔN trị thoát vị đĩa đệm. - Viêm chậu sống cứng khớp: bệnh của phái nam tuổi trẻ (90%) có đặc điểm là những viêm khớp liên đốt sống làm cho cứng khớp đốt sống hoàn toàn và cứng gần như hoàn toàn khớp ở gốc tứ chi với sự nguyên vẹn của khớp xương nhỏ (trên X quang thấy có hình dạng thân cây tre khi các dây chằng bị vôi hoá). Thay đổi bệnh lý ở TL4, TL5, ở khớp cùng chậu làm đau dây thần kinh hông.
- Bệnh Pott (lao đốt sống): có phá huỷ đốt sống và có thể gây đau dây thần kinh hông cả hai bên (trên X quang thấy dấu hiệu đốt sống bị xẹp).
- Trượt đốt sống: TL4 hoặc TL5 bị trượt ra phía trước trên đốt sống kê phía dưới (thường do bẩm sinh) do một chỗ khuyết của co nối liền các mỏm khớp trên và dưới.
- Thoái hoá khớp nhỏ cột sống.
- Bệnh Paget (viêm xương biến dạng) gây phì đại cuống xương đốt sống, xẹp đốt sống, hẹp ống sống dẫn đến chèn ép một hoặc nhiều rễ.
- Gẫy đốt sống do chấn thương: chủ yếu gẫy một phần của cung sau.
- U xương sống, thường là thứ phát (do di căn cột sống), cũng có thể là nguyên phát.
- U vùng dưới đuôi ngựa: u thần kinh đệm hoặc u dây thần kinh.
- U vùng hố chậu nhỏ: buồng trứng, tử cung, đại trường, tiền liệt tuyến.
- U xương chậu.
- Có thai.
- Viêm nhiễm dây thần kinh (lạnh, nhiễm trùng, tiểu đường…) gây ra viêm, xung huyết, đau.
 |
| ...Thừa sơn:trị thần kinh tọa... |
CHẨN ĐOÁN
Hỏi bệnh (Vấn chẩn):
- Vùng đau: bắt đầu đau thần kinh hông ngay hoặc đau lưng trước? Đau thần kinh hông thường kèm theo đau lưng trong tiền sử gần hoặc xa.
- Yếu tố cơ học: Có liên quan đến thoát vị đĩa đệm như gắng sức, ngã…Đã bị nhiều lần hoặc lần đầu? (tái phát là bằng chứng có giá trị của thoát vị đĩa đệm.
- Đường lan truyền của đau: để ý kỹ các cảm giác đau lan truyền theo đường dây thần kinh hông.
- Các cảm giác đau không lan truyền đúng đường đi của dây thần kinh hông cho phép loại trừ chẩn đoán đau dây thần kinh hông.
- Xác định đúng hướng theo mặt trong hoặc ngoài.. để dễ xác định các đường kinh châm cứu bị tổn thương, bế tắc, giúp dễ dàng chọn huyệt điều trị cho thích hợp.
- Tính chất đau liên quan đến thoát vị đĩa đệm:
– Đau giảm khi nằm yên.
– Tăng lên lúc nửa đêm về sáng.
- Rối loạn cảm giác: tê bì, kiến bò ở vùng nào (để xác định vị trí rễ bị tổn thương)..
- Thời gian khởi đầu đau:
– Dai dẳng: từ nhiều tháng.
– Cố tật: trên một năm.
Để chọn lọc phương pháp điều trị.
- Diễn tiến bệnh trạng:
– Đau giảm dần: gặp trong thoái vị đĩa đệm.
– Đau ngày càng tăng: trong lao cột sống, ung thư đốt sống, u tuỷ…
- Cường độ đau:
– Đau nhẹ: ít ảnh hưởng đến sinh hoạt.
– Đau dữ dội: phải nằm tại giường.
- Phối hợp: Nếu có rối loạn cơ tròn, nên nghĩ đến hội chứng TK đuôi ngựa.
Kiểm tra các dấu hiệu: Bốn dấu hiệu thuộc cột sống:
- Biến dạng cột sống do tư thế đau:
– Theo chiều nghiêng: Vẹo chống đau hoặc về phía bên đau (tư thế chống đau thẳng), liên hệ với rễ thắt lưng hoặc về phía bên lành (tư thế chống đau chéo) liên hệ với rễ cùng I.
- Dấu hiệu nghẽn của De Sège để chống đau: người bệnh đứng nghiêng người sang bên trái, sang phải, phía không có tư thế chống đau là phái bị nghen (còn gọi là dấu hiệu nghẽn khúc đường gai sông).
- Dấu hiệu Lasègue ở tư thế đứng: người bệnh đứng, giữ hai gối thẳng, từ từ cúi, đưa 2 ngón tay trỏ đụng hai ngón chân cái, do đau, người bệnh phái gấp đầu gối lại cho đỡ căng dây TK hông thì mới làm được.
- Dấu hiệu bấm chuông điện: Thầy thuốc dùng ngón tay cái ấn mạnh vào cạnh đốt sống thắt lưng V hoặc cùng I, người bệnh thấy đau nhói truyền xuống bàn chân theo đường đi của dây thần kinh hông.
- Các dấu hiệu đau khi làm căng dây thần kinh hông:
– Dấu hiệu Bonnet: người bệnh nằm ngửa, gấp cẳng chân vào đùi, vừa ấn đùi vào bụng vừa xoay vặn đùi vào phía trong, người bệnh thấy đau ở mông, là dấu hiệu Bonnet dương tính.
– Dấu Hiệu Néri: người bệnh ngồi trên giường, hai chân duỗi thẳng, cúi xuống, hai ngón tay trỏ sờ vào 2 ngón chân cái, thấy đau ở lưng mông và phải gập gối lại mới sờ được ngón chân (Néri dương tính). Hoặc khi đứng thẳng, nếu cúi xuống, phải co chân lại, khi nằm nếu nhấc đầu lên chân cũng đau (Néri dương tính). Ba dấu hiệu trên, tuy cách làm khác nhau nhưng cùng mục đích: tìm dấu hiệu đau khi làm căng dây thần kinh hông, đặc trưng của đau do rễ.
- Khám phản xạ gân xương, chủ yếu là phản xạ gân gót mất hoặc giảm trong đau dây thần kinh hông loại xương cùng I, không thay đổi trong loại thắt lưng V.
- Khám rối loạn cảm giác khách quan để xác định đau thuộc khu vực chi phối do rễ thắt lưng V hoặc cùng I.
– Loại XC 1: mặt sau đùi, phần sau hoặc sau ngoài cẳng chân, bờ ngoài bàn chân và 2-3 ngón chân cuối.
- Tìm rối loạn vận động ở khúc chi.
– Không đi được bằng ngón chân (kiễng chân): tổn thương rễ cùng I. Rối loạn dinh dưỡng (có thể teo cơ – ở giai đoạn muộn).
- Các điểm ấn đau:
– Các điểm đốt sống: ấn khoảng liên gai hoặc vùng cạnh đốt sống các khoảng TL 4 – TL 5 hoặc TL 5 – XC 1 (có thể là đau khu trú – tại chỗ hoặc đau chạy dọc đường đi của dây thần kinh).
ĐIỀU TRỊ
Nguyên tắc tổng quát:
- Thông kinh hoạt lạc: kinh lạc bị bế tắc gây ra đau, vì vậy, phải làm cho kinh lạc được thông thì hết đau (thông tắc bất thống).
- Ôn: bệnh này đau chủ yếu do hàn, vì vậy phải dùng phép ôn để tán hàn.
- Táo Thấp: Vì bệnh có thấp nên phải táo thấp và táo thấp cũng góp phần hỗ trợ việc thông kinh hoạt lạc.
- Thư cân hoạt lạc: Bệnh có chứng trạng co rút, vì vậy phải làm cho gân cơ được giãn ra, kinh lạc được lưu thông.
- Hoạt huyết, hoá ứ: Vì huyết ứ trệ, cần làm cho huyết lưu thông để chuyển hoá chỗ huyết bị ứ theo nguyên tắc “Trị phong tiên trị huyết, huyết hành phong tự diệt” (Chữa phong trước hết phải chữa huyết, huyết vận hành được thông thì phong tà sẽ tự hết).
- Lý khí, chỉ thống: Khí trệ thì gây đau, dùng phép lý khí để cho khí được thông thì hết đau. Theo nguyên tắc “Khí vận hành đến đâu thì huyết vận hành đến đó” (khí hành tắc huyết hành).
- Thanh nhiệt, táo thấp: Trong trường hợp do thấp nhiệt. Riêng từng loại, có thể áp dụng cụ thể như sau:
ĐIỀU TRỊ:
- Sách Tân Biên Trung Y Học Khái Yếu dùng bài Độc Hoạt Ký Sinh Thang (Thiên Kim Phương): Độc hoạt 12g, Ngưu tất, Bạch thược, Đương quy, Thục địa, Tang ký sinh, Đảng sâm, Phục linh, Đại táo đều 12g, Phòng phong, Đỗ trọng, Cam thảo đều 8g, Tế tân, Quế chi đều 6g. Sắc uống. Độc hoạt, Tế tân, Phòng phong, Tần giao để khứ phong, chỉ thống; Nhân sâm, Phục linh, Cam thảo, Thục địa, Thược dược, Đương quy, Xuyên khung (là bài Bát Trân Thang bỏ Bạch truật) để bổ khí, hoạt huyết; Tang ký sinh, Đỗ trọng, Ngưu tất để bổ Can Thận, mạnh eo lưng, đầu gối, mạnh gân xương.
- Sách Trung Y Thượng hải dùng bài Ô Đầu Thang (Kim Quỹ Yếu Lược).
- Sách Thiên Gia Diệu Phương dùng bài Đương Quy Hồi Nghịch Thang hoặc bài Dương Hoà Thang gia giảm hoặc bài Quế Ô Thang gia vị.
PHÉP TRỊ: Thanh nhiệt, giải độc làm chính, phụ thêm sơ phong, thông lạc.
PHÉP TRỊ: Khu phong, tán hàn, trừ thấp, hành khí, hoạt huyết.
- Dùng bài Quyên Tý Thang gia giảm (Y Học Tâm Ngộ): Cam thảo 4g, Độc hoạt 8g, Đương quy 8g, Hải phong đằng 4g, Hoàng kỳ 8g, Khương hoạt 12g, Một dược 4g, Nhũ hương 4g, Phòng phong 8g, Tang chi 8g, Xuyên khung 4g. Trong bài, Khương hoạt, Độc hoạt, Quế chi, Tần giao, Hải phong đằng, Tang chi để khu phong, tán hàn, hoá thấp, thông lạc; Phối hợp với Đương qui, Xuyên khung, Mộc hương, Nhũ hương để hoạt huyết, lý khí, chỉ thống; Cam thảo điều hoà các vị thuốc.
__ Nếu hàn thắng thêm Xuyên ô (chế), Tế tân.
__ Nếu thấp thắng thêm Phòng kỷ, Ý dĩ nhân.
__ Bệnh lâu ngày, chính khí suy, ra mồ hôi, sợ gió: thêm Hoàng kỳ, Đảng sâm, Bạch thược, Can khương, Đại táo, giảm bớt thuốc trừ phong như Khương hoạt, Độc hoạt. Tần giao.
__ Nếu can thận bất túc, lưng gối đau mỏi: thêm Đỗ trọng, Ngưu tất, Tang ký sinh.
__ Nếu khớp sưng to, rêu lưỡi trắng, hơi vàng: có triệu chứng hoá nhiệt, nên dùng bài Quế Chi Thược Dược Tri Mẫu Thang gia giảm.
__ Nếu bị chứng tý lâu ngày không khỏi làm cho khí huyết ngưng trệ nặng hơn, đau hơn thì ngoài những thuốc đã dùng trên, có thể cho thêm các loại thuốc thuộc loại côn trùng như Khương lang, Toàn yết, Xuyên sơn giáp, Địa long ...
- Sách Thiên Gia Diệu Phương dùng bài Tân Phương Quế Chi Thang (Quế chi 30-60g, Bạch thược 16-30g, Sinh khương 5 lát, Cam thảo 4-6g, đại táo 5-10 quả, Hoàng kỳ 16-30g. Đương quy 12-16g, Ngưu tất 10-16g, Độc hoạt 10-16g. Sắc uống.
Châm Cứu
- Châm Cứu Học Thượng Hải: Sơ đạo kinh khí. Châm Thận Du + Bạch Hoàn Du + Hoàn Khiêu + Thừa Phò + Ân Môn + Dương Lăng Tuyền. Phối hợp với Giáp Tích eo lưng (L 2-5), Thượng Liêu, Thứ Liêu, Trật Biên, Thừa Sơn, Côn Lôn, Túc Lâm Khấp và các A Thị huyệt. Mỗi lần chọn 3-5 huyệt, kích thích mạnh hoặc vừa, làm cho cảm giác tê truyền đi xa. Khi có cảm giác tê, chướng lan ra thắt lưng và chi dưới rồi thì lưu kim 20 - 30 phút hoặc lâu hơn, cách 3-5 phút lại vê kim 1 lần. Mỗi ngày hoặc 2 ngày trị 1 lần.
- T.Ư. Kinh: Hoàn Khiêu, Phong Thị, Âm Thị, Uỷ Trung, Thừa Sơn, Côn Lôn, Thân Mạch.
- P. Tế: Thượng Liêu, Hoàn Khiêu, Dương Lăng Tuyền, Hạ Cự Hư.
- Châm Cứu Đô Thành: Uỷ Trung, Nhân Trung.
- TCK. Luận: Hoàn Khiêu, Côn Lôn, Dương Lăng Tuyền, Dưỡng Lão (cứu).
- Trung Y Tạp chí năm 1955:
Huyệt Phụ: Thừa Phò, Thừa Sơn, Yêu Du, Bát Liêu, Hiệp Khê, Túc Tam Lý, Tân Kiện.
- TQCCHK. Yếu: Trật Biên, Đại Trường Du, Hoàn Khiêu, Ân Môn, Dương Lăng Tuyền, Huyền Chung, Thừa Sơn, Hoa Đà giáp tích vùng thắt lưng 4-5 (L 4-5).
- Châm Cứu Học Giảng Biên :
– Uỷ Trung, Thận Du, Quan Nguyên Du, Hoàn Khiêu, Túc Tam Lý, Tam Âm Giao.
– Thừa Phò, Thận Du, Quan Nguyên Du, Phong Thị, Túc Tam Lý, Tam Âm Giao.
– Trật Biên, Thận Du, Quan Nguyên Du, Uỷ Trung, Dương Lăng Tuyền.
– Yêu Dương Quan, Thận Du, Hoàn Khiêu, Túc Tam Lý, Uỷ Trung.
– Bàng Quang Du, Thận Du, Đại Trường Du, Hoàn Khiêu, Phong Thị, Uỷ Trung, Túc Tam Lý.
- Châm Cứu Trị Liệu Học: Thượng Liêu, Thứ Liêu, Hoàn Khiêu, Trật Biên, Phong Thị, Uỷ Trung, Dương Lăng Tuyền, Phi Dương, Tuyệt Cốt, Khâu Khư, Côn Lôn.
- LSĐKTHTL. Học: Bát Liêu, Thừa Phò, Ân Môn, Uỷ Trung, Thừa Sơn, Tất Nhãn, Dương Lăng Tuyền, Tam Âm Giao, Dương Phò, Thái Bạch, Đại Đô, Chí Âm, Thông Cốc.
- Châm Cứu Học Việt Nam: Thông kinh hoạt lạc.
____*&*____
